Podstawa zarzutów karnych
Wstępnie wskazać trzeba, że zarzuty karne stawiane lekarzom przez prokuratora oparte są na uzyskanej przez niego opinii biegłych medyków. Sam bowiem prokurator (podobnie zresztą jak sąd czy obrońca) nie posiada koniecznych przy tego rodzaju sprawach tzw. wiadomości specjalnych. Prokurator otrzymując / przyjmując zatem zawiadomienie o podejrzeniu popełnienie, najczęściej zgłaszane przez samego pokrzywdzonego lub jego rodzinę, nie jest w stanie zweryfikować zasadności zarzutów odnosząc się wyłącznie do wiedzy prawniczej, czy też ustalić istotny w sprawach lekarskich tzw. związek przyczynowo skutkowy między zachowaniem lekarza, a skutkiem dotykającym pacjenta.
Opinie biegłych medyków
Konieczne jest zatem uzyskanie przez organy ścigania opinii biegłych. Dodać trzeba, że czas otrzymania wskazanej opinii to okres co najmniej kilku miesięcy. Biegłych medyków z wielu specjalizacji brakuje. Podobnie lekarzy medycyny sądowej jest w Polsce zbyt mało w stosunku do potrzeb. Pozaakademickie zakłady medycyny sądowej miały stanowić zaczątek struktur organizacyjnych, zapewniających warsztat pracy medykom sądowym. Przy czym niestety praktyka unaocznia, że opinie pochodzące z pozaakademickich zakładów medycyny sądowej są wątpliwej jakości. Co powoduje stawianie lekarzom zarzutów często niepopartych najbardziej aktualną wiedzą medyczną.
Co robić z nierzetelną opinią, zawierającą błędy?
Zapoznanie z opinią biegłych
Po pierwsze z opinią taką należy się wnikliwie zapoznać. Bardzo często lekarze po wysłuchaniu ogłoszonych im zarzutów składają żądanie doręczenia im kopii takiej opinii (niekiedy jest to koszt kilkuset złotych) zupełnie zbędnie. Zamiast tego wystarczy wnieść o udostępnienie akt w dacie uzgodnionej z prokuratorem oraz wnieść o umożliwienie wykonania fotokopii takiej opinii, ale i pozostałej części akt. Tym bardziej, kiedy lekarz zamierza upoważnić do obrony adwokata, to już zadaniem obrońcy będzie dotrzeć do opinii, zapoznać się z jej treścią oraz umożliwić zapoznanie z nią swemu Klientowi. Co zasadniczo obrońca uczyni bezzwłocznie.
Szczegółowa analiza opinii pod kątem prawnym i medycznym
Po uzyskaniu opinii osobiście uważam, że jej analiza powinna nastąpić przy ścisłej współpracy obrońcy z podejrzanym lekarzem. Jako prawnik nie posiadam bowiem wiedzy medycznej, natomiast potrafię wstępnie ocenić wystąpienie związku przyczynowo skutkowego, ciężar błędu, kwalifikację prawną czynu zastosowaną przez prokuratora. Lekarz z kolei jest władny podważyć wnioski opinii w oparciu o wiedzę medyczną.
Podważenie opinii biegłego
I tak, występując w roli obrońcy przy jednej ze spraw lekarskich, już na pierwszym spotkaniu lekarz ocenił opinię biegłych jako niezgodną z aktualną wiedzą medyczną. Przygotowując zatem z Klientem linię obrony, ustaliliśmy, że dostarczy on stosowne artykułu naukowe oraz wyciągi z literatury medycznej, którą następnie przedłożyliśmy w trakcie przesłuchania klienta przed prokuratorem. Dalszym krokiem było sformułowanie przez obrońcę zarzutów do dotychczasowej opinii oraz pytań do biegłych celem wywołania opinii uzupełniającej. Pytania i zarzuty w części dotyczyły związku przyczynowo skutkowego, zatem kwestii prawnych, ale i zagadnień ściśle medycznych. Stąd w trakcie kolejnego spotkania w Kancelarii, Klient wyjaśniał zawiłości medyczne i specjalistyczną nomenklaturę, zaś obrońca przełożył te treści na realia postępowania karnego, formułując stosowne pytania do biegłych.
Wywołanie opinii uzupełniającej
Ostatecznie wywołano zatem opinię uzupełniającą, w której biegli wprost wskazali, iż po zapoznaniu z literaturą załączoną do protokołu wyjaśnień podejrzanego, zmieniają opinię poprzednią i wykluczyli istnienie związku przyczynowego pomiędzy postępowaniem lekarza a skutkiem, jaki wystąpił u pacjenta. Stąd karna odpowiedzialność lekarza upadła, a postępowanie umorzono.
Na kanwie niniejszej sprawy rodzi się pytanie – czy rolą podejrzanego lekarza jest zapoznawanie biegłych z najnowszą literaturą medyczną, diagnostyką i metodyką leczenia? Odpowiedź zdaje się oczywista.
Najczęstsze pytanie stawiane przez lekarza przy pierwszym kontakcie z adwokatem.
Czy lekarz powinien składać wyjaśnienia przed prokuratorem?
Oczywiście – to zależy. Osobiście odradzam składanie wyjaśnień przed zapoznaniem się z opinią biegłych i przed kontaktem z obrońcą. Składanie wyjaśnień przez lekarza bez dobrej znajomości opinii biegłych, zdaje się nie mieć sensu, a nawet pozbawia go prawa do pełnej obrony. Zarzuty, które są odczytywane przez prokuratora podejrzanemu lekarzowi są dość ogólne, wybrzmiewają w nich najczęściej jedynie ostateczne wnioski biegłych. Treść zaś całej opinii pozwala (a przynajmniej powinna, bo z tym też bywa różnie) prześledzić tok rozumowania biegłych, dokumentację i dane, na których się oparli. Na złożenie wyjaśnień zawsze jeszcze przyjdzie czas. Zwłaszcza, że przy takiej ilości pacjentów, z jaką stykają się lekarze w realiach polskiej publicznej służby zdrowia, nie sposób pamiętać szczegółów z dokumentacji medycznej konkretnego pacjenta. Najpierw zatem – udostępnienie opinii biegłych, dokumentacji medycznej pacjenta , spokojne zapoznanie się z nimi, rozmowa z obrońcą i dopiero złożenie wyjaśnień.
Medyczne uzasadnienie po zapoznaniu sie z opinią biegłego
Po zapoznaniu z opinią zasadniczo uważam, że lekarz powinien złożyć wyjaśnienia. Najczęściej bowiem, w mniejszym bądź większym stopniu, lekarz jest w stanie medycznie uzasadnić swoje takie a nie inne działanie. Tym samym poddać w wątpliwość wywody biegłych i wywołać opinię uzupełniającą. Kwestią indywidualną, zależną od konkretnych okoliczności, jest natomiast moment składania wyjaśnień. Są bowiem sprawy, jak wyżej opisywana, kiedy to wyjaśnienia warto złożyć już przed prokuratorem i nie dopuścić do wniesienia aktu oskarżenia. Są też i takie sytuacje, kiedy złożenie wyjaśnień będzie miało sens, ale dopiero przed sądem.. Nie ma tu jednej złotej reguły.
Nierzetelne opinie biegłych
Podsumowując zatem, zdarza się, że wystarczy wnikliwie prowadzona obrona, przy współpracy obrońcy z lekarzem, a nierzetelne opinie, a zarazem i zarzuty upadają, a postępowanie kończy się umorzeniem. To jednak nie cofnie stresu, ale i kosztów, które poniósł lekarz, wobec którego wszczęto postępowanie karne. Skądinąd, w zakresie ochrony przed ewentualnymi kosztami pomocy prawnej, szeroka grupa lekarzy korzysta z ubezpieczenia obejmującego swym zakresem tzw. ochronę prawną, kiedy to zwrot wynagrodzenia obrońcy lekarz uzyskuje już na etapie postępowania przygotowawczego.
Co do opinii biegłych, moje dotychczasowe doświadczenie, prowokuje do przytoczenia poniższego cytatu:
„Stopień kategoryczności opinii eksperta sądowego jest odwrotnie proporcjonalny do jego doświadczenia.”
Prof. L. Wachholz